Jak długo u dzieci odbudowuje się flora po antybiotykoterapii?

Wstęp

Antybiotyki stosuje się w leczeniu zakażeń bakteryjnych, rzadziej grzybiczych. Ich użycie u pacjentów pediatrycznych nie jest konieczne w zdecydowanej większości przypadków. Dlaczego? U dzieci we wczesnym dzieciństwie rozpoznaje się średnio 8–10 infekcji dróg oddechowych w ciągu roku. W 90% przypadków są to zakażenia wirusowe, gdzie antybiotyk jest zbędny. W pozostałych sytuacjach, gdy patogenem jest bakteria, to podanie antybiotyku okazać się może niezbędne.

Ogólne zasady podawania antybiotyków u dzieci

W trakcie podawania antybiotyku dziecku należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach. Ich przestrzeganie zwiększy skuteczność terapii, a z drugiej strony zmniejszy ryzyko wystąpienia u dziecka ewentualnych działań niepożądanych.

Każdy antybiotyk powinien być zapisywany dla konkretnego dziecka i w konkretnej sytuacji z odniesieniem do rozpoznania. Antybiotyk zapisuje lekarz. Nie można podawać go na własną rękę (bo np. został po poprzedniej kuracji lub od innego członka rodziny).

Skuteczność działania antybiotyku zależy od jego stężenia w organizmie dziecka. Dlatego należy go podawać w określonych odstępach czasu. Kuracji NIE POWINNO się kończyć w momencie ustąpienia objawów. Jej skrócenie może doprowadzić do nawrotu choroby w krótkim czasie lub do wystąpienia oporności bakterii – antybiotyk nie będzie skuteczny przy powtórnym zakażeniu.

Antybiotyk należy odpowiednio przechowywać. Informacja o tym jak to zrobić zawarta jest na każdym opakowaniu leku.

Antybiotyk jak każdy inny lek ma swoje działania niepożądane. U dzieci, w zdecydowanej większości przypadków, dochodzi do lekkich niepożądanych objawów ze strony przewodu pokarmowego. Dziecko uskarżać się może na mdłości, mogą pojawić się pleśniawki, biegunka, bóle brzucha, wymioty lub wysypki skórne o różnym stopniu nasilenia. W razie ich wystąpienia skontaktuj się z lekarzem.

Poza tym antybiotyk może negatywnie wpływać na mikrobiotę. Mikrobiota jelit to obecne fizjologicznie w przewodzie pokarmowym pożyteczne bakterie, które chronią człowieka przed zakażeniami wywoływanymi przez drobnoustroje chorobotwórcze. Niekorzystnym następstwem antybiotykoterapii może być usuwanie tych naturalnie występujących pożytecznych bakterii, a tym samym predyspozycja do namnażania się patogenów chorobotwórczych.

Drobnoustroje naturalnie bytujące w organizmie człowieka współpracują ze sobą i pozytywnie wpływają na cały organizm. Uruchamiają miejscową odpowiedź immunologiczną, wytwarzają składniki odżywcze, wspomagają trawienie.

Antybiotyki w sposób istotny wpływają na modyfikację tej mikrobioty. Zjawisko to obserwowane jest zarówno u dzieci jak i u osób dorosłych. Pod wpływem stosowania antybiotyków dochodzi do zmiany składu i liczebności drobnoustrojów zasiedlających przewód pokarmowy. Może to mieć swoje konsekwencje w kolejnych tygodniach, miesiącach a nawet latach życia dziecka. Trwają badania, które oceniają wpływ zaburzeń w składzie mikrobioty na występowanie chorób przewlekłych na późniejszych etapach życia.

Ten negatywny wpływ na mikrobiotę może być w niektórych grupach pacjentów mniejszy, w innych nieco większy. Od czego to zależy?

Między innymi od długości antybiotykoterapii i ilości kuracji, które u dziecka będą przeprowadzone. Dlatego nie zaleca się przedłużania kuracji antybiotykiem, jeśli nie ma ku temu wskazań i tak wiele mówi się o zasadach racjonalnej antybiotykoterapii. Należy zapisywać antybiotykoterapię tylko w sytuacjach uzasadnionych (na infekcję bakteryjną) i stosować ją przez czasu rekomendowany przez lekarza.

Dodatkowo: im więcej wiemy na temat danej bakterii tym lepiej. Dlatego wyjątkowo pomocnym narzędziem jest wykonywanie posiewów i wymazów z oznaczeniem wrażliwości bakterii na antybiotyk. Dzięki temu unikamy leczenia antybiotykami o szerokim zakresie działania. Ich wpływ na mikrobiotę będzie większy niż dla antybiotyków wycelowanych w konkretną bakterię.

Większy wpływ na skład mikrobioty i długofalowe tego konsekwencje będziemy obserwować w przypadku antybiotykoterapii stosowanej u najmłodszych dzieci. Szczególnie silnie zależność obserwowana jest w pierwszym roku życia.

W zapobieganiu biegunce poantybiotykowej, jednoczasowo z antybiotykiem zaleca się stosowanie preparatów zawierających szczepy pożytecznych bakterii o udokumentowanej skuteczności. Dobre szczepy bakterii warto stosować podczas antybiotykoterapii lub nawet kilka dni dłużej, aby wpłynąć w miarę możliwości na proces odbudowywania mikrobioty.

Ostatecznie do jej regeneracji dojdzie u większości pacjentów, ale czas tej regeneracji może się różnić w poszczególnych grupach. U młodszych dzieci, u których stosowano długą i szerokospektralną antybiotykoterapię w kilku następujących po sobie kuracjach, ta odbudowa może wydłużać się na miesiące.

Szybkość odbudowy będzie też zależała od stosowanej diety. Zgodnie z zaleceniami u dzieci powinno się stosować zdrową, zbilansowaną dietę. Dzięki temu ewentualne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego powinny się po kilku dniach wyciszyć i szybciej dojdzie do odbudowy mikrobioty.

Podsumowanie

Racjonalna antybiotykoterapia to stosowanie antybiotyku jedynie w ściśle określonych sytuacjach (zakażeniach bakteryjnych), zawsze tylko ze wskazań lekarza oraz zgodnie z jego zaleceniami (co do dawkowania i długości terapii). Rolą lekarza jest identyfikacja drobnoustroju i dopasowanie antybiotyku tak, by zadziałać na bakterie w sposób celowany. Jeśli w trakcie antybiotykoterapii i po jej zakończeniu zadbamy o dobrze zbilansowaną i zróżnicowaną dietę i uwzględnimy w niej pożyteczne szczepy bakterii o udokumentowanej skuteczności to szybciej zregenerujemy skład mikrobioty jelit.

lekarz Dagmara Chmurzyńska-Rutkowska

ACI/530/02-2020

Data publikacji: 22.06.2020

---