O czym warto pamiętać przyjmując antybiotyk?

Antybiotyki są uznawane za jeden z najważniejszych wynalazków medycyny XX wieku. W 1928 roku sir Aleksander Fleming przypisał działanie bakteriobójcze substancji produkowanej przez grzyby.  W niedługim czasie wyizolowano tę substancję w czystej chemicznie postaci i tak oto uzyskaliśmy penicylinę, którą stosuje się w medycynie po dziś dzień.

Od tego czasu minęło ponad 90 lat. Świat antybiotyków wzbogacił się o kolejne substancje, ale wszystkie one mają cechę wspólną: zabijają drobnoustroje lub hamują ich rozmnażanie, ułatwiając organizmowi opanowanie zakażenia.

Antybiotyki odniosły ogromny sukces i po dziś dzień są stosowane w medycynie. Aby ich skuteczność nie słabła w czasie, ważne jest ich rozsądne stosowanie, zgodnie z zaleceniami lekarza. W przypadku małych pacjentów o tych podstawowych zasadach muszą pamiętać rodzice.

Drogi podawania antybiotyku

W sytuacji zakażeń o lekkim i umiarkowanym przebiegu możliwe jest leczenie dziecka w warunkach domowych. W cięższych przypadkach może okazać się konieczne podawanie antybiotyków w postaci dożylnej i kilkudniowy pobyt w szpitalu, a po nim często kontynuacja leczenia w domu, lekiem doustnym.

Dla najmłodszych dzieci antybiotyki zwykle zapisywane są w postaci syropów. Tutaj największym problemem okazuje się być ich smak. Jeśli dziecko wymiotuje i nie jest w stanie przyjąć leku to koniecznie udaj się do lekarza. Podejmie on decyzję o ewentualnej zmianie preparatu lub jego drogi podania. Im dziecko starsze tym łatwiej przychodzi zapisywanie tabletek i na drugi plan schodzi kwestia smaku. Bez względu na to czy antybiotyk podawany jest w zawiesinie czy tabletce, to bardzo ważne jest stosowanie ogólnych zasad antybiotykoterapii.

Podstawowe zasady i dobre nawyki w trakcie antybiotykoterapii

Jeśli dziecko choruje na coś przewlekle to warto wspomnieć o tym na wizycie lekarskiej. Dobór antybiotyku musi uwzględniać ewentualne interakcje z innymi substancjami.

Nie wolno podawać dziecku antybiotyków "wypożyczonych" od znajomych, lub takich, które przyjmował inny członek rodziny. Ich dobór jest zawsze indywidualny – dla konkretnego dziecka i jego dolegliwości. Nawet w przypadku tego samego rozpoznania u dwójki dzieci, może się zdarzyć, że zaordynowany antybiotyk będzie się różnił. Rejestracja poszczególnych substancji uwzględnia również wiek pacjenta. Niektóre antybiotyki nie mogą być podawane u najmłodszych. Dodatkowo trzeba wziąć pod uwagę nie tylko badanie fizykalne przeprowadzone przez lekarza, ale i zebrać dokładny wywiad – uwzględniający przyjmowane w przeszłości preparaty. Wszystko to absolutnie wyklucza wypożyczanie antybiotyków (zwłaszcza, że jako rodzic nie masz gwarancji prawidłowego ich przechowywania przez sąsiadkę czy kuzynkę).

W przypadku kuracji u dziecka, kiedy konieczne jest podawanie zawiesiny to musimy ją przed podaniem odpowiednio przygotować. W aptece kupujemy buteleczkę wypełnioną proszkiem, ale nie podajemy antybiotyku w takiej postaci. Dokładna instrukcja dołączona jest do każdego preparatu i należy ściśle się jej trzymać. Dolewamy odpowiednią ilość przegotowanej wody w temperaturze pokojowej (albo konkretną ilość mililitrów, albo do oznaczonego na butelce poziomu) i dokładnie mieszamy. Tak przygotowaną zawiesinę podajemy dziecku zgodnie z zaleceniem lekarza.

Skuteczność działania antybiotyku zależy od jego stężenia w organizmie dziecka. Musi być ono utrzymywane na konkretnym poziomie, który to zmienia się w miarę upływu czasu. Dlatego należy podawać antybiotyki w określonych odstępach czasu. W przypadku podawania dwa razy na dobę sprawa jest właściwie najprostsza, bo stosujemy antybiotyk zawsze o te samej porze rano i wieczorem (np. 6 i 18 czy 8 i 20). Nie każdy antybiotyk możemy tak jednak podawać. W sytuacji gdy lekarz zaleci dawkowanie 3 razy na dobę, to podajemy antybiotyk co 8 godzin, a niekiedy nawet 4 razy na dobę (czyli co 6 godzin).

Antybiotyk należy odpowiednio przechowywać. Informacja o tym jak to zrobić zawarta jest na każdym opakowaniu leku. Niekiedy musimy go trzymać w lodówce, innym razem w ciemnym i suchym miejscu. Zapoznaj się z dokładnym zaleceniami dla konkretnego antybiotyku lub zapytaj o to farmaceutę.

Nie kończ kuracji antybiotykowej u dziecka w momencie ustąpienia objawów. Długość kuracji jest bardzo ważna, a jej skrócenie może doprowadzić do nawrotu choroby w krótkim czasie lub do wystąpienia oporności bakterii – antybiotyk nie będzie skuteczny przy powtórnym zakażeniu. Dlatego, jeśli antybiotyk ma być podawany przez 10 dni to należy tego pilnować i nie skracamy tego do 7 dni, nawet jeśli w przeszłości, przy innym zakażeniu były takie zalecenia.

W trakcie podawania antybiotyku dziecko nie musi siedzieć w domu lub leżeć w łóżku o ile jego stan ogólny tego nie wymaga i nie ma takich zaleceń lekarskich. Sama antybiotykoterapia nie jest przeciwwskazaniem do wychodzenia na świeże powietrze. Inne objawy zakażenia jednak mogą nim być (np. gorączka).

Dieta przy antybiotyku

Przed podaniem antybiotyku należy się zapoznać z ulotką dołączoną do opakowania. Niektórych antybiotyków nie należy łączyć z pokarmami, ponieważ może dochodzić do gorszego ich wchłaniania. W takiej sytuacji podajemy antybiotyk co najmniej godzinę przed jedzeniem lub dwie godziny po posiłku.

Najlepiej trzymać się zasady, że antybiotyków nie należy popijać sokami, mlekiem, jogurtem, colą czy kefirem. Podajemy dziecku wodę, która jest obojętnym płynem i wtedy mamy gwarancję, że nie zmniejszymy wchłaniania antybiotyku z przewodu pokarmowego.

W trakcie antybiotykoterapii nie powinno się podawać dziecku żadnych innych preparatów, które nie są zapisane przez lekarza. Syropy "na odporność", preparaty witaminowe itp. mogą wchodzić w interakcje z antybiotykami, a niektóre z tych substancji wręcz "pomagają" chorobotwórczym bakteriom zamiast je zwalczać.

Zarówno w okresie zdrowia, a tym bardziej w czasie antybiotykoterapii, dieta dziecka powinna być zróżnicowana i zbilansowana. Warto pamiętać o tym, że produkty mleczne mogą osłabiać działania antybiotyków, więc nie podajemy ich godzinę przed i dwie godziny po dawce antybiotyku. Poza tym niektóre produkty mogą wpływać na działanie antybiotyków z niektórych grup. Podczas stosowania tetracyklin unikać należy spożywania pokarmów bogatych w żelazo. Z kolei przy makrolidach powinno się unikać spożywania cytrusów i soków – grejpfrutowego, pomarańczowego i żurawinowego (o tym należy pamiętać zwłaszcza w okresie zimowym, kiedy te produkty są szczególnie smaczne i przez to popularne).

W trakcie antybiotykoterapii warto wziąć pod uwagę podawanie dziecku preparatów zawierających szczepy bakterii o udokumentowanym pozytywnym działaniu, tym bardziej, że w pewnym stopniu ogranicza się podawanie produktów mlecznych. Stosując np. gatunki Lactobacillus zmniejszamy ryzyko wystąpienia biegunki poantybiotykowej u dziecka.

Antybiotyki są ogromnym osiągnięciem medycyny, a ich prawidłowe stosowanie jest niezwykle ważne. Dobre nawyki wpływają nie tylko na skuteczność w leczeniu zakażenia u danego dziecka, ale i długofalowo na skuteczność antybiotyków. Ich rozsądne stosowanie zmniejsza powstawanie szczepów bakterii opornych na antybiotyki.

lekarz Dagmara Chmurzyńska-Rutkowska

ACI/523/12-2019

Data publikacji: 30.01.2020

---