Jelita a odporność. Tłumaczymy związek

Jelita odgrywają niezwykle ważną rolę w budowaniu naszej odporności. Jeśli często chorujemy, to problemem może być zaniedbana flora bakteryjna jelit (inaczej określana mikrobiotą albo mikroflorą). Drobnoustroje bytujące wewnątrz naszego przewodu pokarmowego nie tylko pomagają w trawieniu pokarmu i przyswajaniu witamin, ale również wspierają barierę jelitową. Dzięki niej szkodliwe substancje i chorobotwórcze patogeny nie przenikają do organizmu, lecz zostają wydalone wraz z niestrawionymi resztkami pokarmu. Związek jelita - odporność jest coraz bardziej doceniany i stanowi przedmiot wielu analiz naukowych. Z dostępnych badań wiemy, że mikrobiota jelitowa po kontakcie z zarazkami wspiera tworzenie i rozwój komórek odpornościowych, dzięki czemu w przyszłości organizm może skuteczniej zwalczać infekcje nimi wywołane. Dbanie o florę jelitową jest bardzo ważne, ponieważ może uchronić nas przed wieloma chorobami cywilizacyjnymi.

Czym jest mikrobiota i jaką odgrywa rolę?

Mikrobiota to ogół mikroorganizmów takich jak bakterie czy grzyby zamieszkujących określony teren. Organizm człowieka to specyficzne środowisko, gdzie żyje tyle drobnoustrojów, że ich liczbę można byłoby porównać do liczby komórek naszego ciała. Najwięcej drobnoustrojów zasiedla jelita. Kolonizacja przewodu pokarmowego przez bakterie zaczyna się zaraz po porodzie, a czasami nawet już w trakcie ciąży. Na skład podstawowego mikrobiomu jelitowego u dziecka wpływają m.in. droga porodu, sposób karmienia, wiek ciążowy w momencie porodu, stosowanie antybiotyków w trakcie ciąży. Flora bakteryjna rozwija się razem z organizmem, zmienia się dynamicznie i ma wpływ na wiele ważnych procesów zachodzących w ciele człowieka. U osób zdrowych, z odpowiednio skolonizowaną powierzchnią jelit, procesy odnowy nabłonka jelitowego zachodzą szybciej i efektywniej, sprawniej przebiega trawienie i wchłanianie węglowodanów złożonych oraz lipidów. Bardzo ważną rolą jest wspieranie układu odpornościowego, regulowanie mechanizmów obronnych i procesów zapalnych. Bakterie jelitowe wpływają również na przepuszczalność bariery jelitowej, która chroni nas przed wnikaniem do światła jelit szkodliwych substancji oraz bakterii wywołujących choroby¹.

Odporność a jelita - związek ten jest bardzo silny i niezmiernie ważny w naszym życiu. Każde zaburzenie równowagi mikrobioty jelitowej sprzyja ograniczeniu lub zatrzymaniu wyżej wymienionych procesów, co może prowadzić do wielu poważnych chorób. Potwierdzony związek z niestabilnością mikrobioty jelitowej występuje w chorobach takich jak: biegunki, otyłość, choroby zapalne jelit, choroby atopowe i alergiczne, rzekomobłoniaste zapalenie jelit, martwicze zapalenie jelit, a nawet depresja.

Lek. Irena Wojtowicz

Jak dbać o mikrobiotę?

Mikrobiota jelitowa bywa określana przez niektórych specjalistów jako jeden z narządów w ciele człowieka, który potrafi dostosować się do potrzeb organizmu. Dbając o nią w odpowiedni sposób, możemy uniknąć wielu chorób i wspomóc prawidłowe działanie innych organów. Co szkodzi bakteriom żyjącym w naszych jelitach? Najczęściej jest to antybiotykoterapia, ponieważ zabija zarówno szkodliwe jak i potrzebne do życia człowieka bakterie². Oczywiście antybiotyki są niezbędne w leczeniu wielu chorób, należy jednak przyjmować je tylko w uzasadnionych przypadkach, po konsultacji z lekarzem. Ważne, aby razem z nimi przyjmować probiotyki i prebiotyki, chroniące dobre bakterie bytujące w naszych jelitach.

Kolejną istotną przyczyną dysbiozy bakteryjnej w jelitach jest niewłaściwa dieta. Bakterie potrzebują odpowiednich substancji do wzrostu, są to m.in. błonnik, inulina, skrobia nierozpuszczalna, natomiast nadmiar cukrów prostych powoduje osłabienie działania mikrobioty jelitowej. Innym problemem związanym z zaburzeniem równowagi drobnoustrojów w jelitach jest przebywanie w innym środowisku np. podczas podróży zagranicznych. Nieznane nam wcześniej bakterie dostają się wraz z pożywieniem do jelit i mogą je kolonizować, jednocześnie zabierając miejsce naszej podstawowej mikroflorze. Zmiany takie mogą objawiać się problemami trawiennymi oraz obniżeniem odporności³.

Aby wspomagać mikrobiotę jelitową należy⁴:

• wprowadzić do codziennej diety produkty fermentowane (kapusta, ogórki, buraki, inne warzywa) kefiry i jogurty - dostarczają naturalnych probiotyków takich jak pałeczki kwasu mlekowego oraz stymulują wzrost innych pożytecznych bakterii jelitowych,
• zwiększyć ilość spożywanego błonnika i inuliny- wprowadzić do diety więcej warzyw owoców takich jak: cebula, czosnek, cykoria, por, szparagi, topinambur, banany; korzystne będzie również spożywanie pieczywa pełnoziarnistego, nasion, kasz.
• unikać nadmiaru cukru i słodzików - powodują wzrost chorobotwórczych bakterii, zajmując jednocześnie przestrzeń do rozwoju zdrowej flory jelitowej,
• ograniczyć lub najlepiej wyeliminować używki takie jak alkohol czy papierosy,
• w czasie podróży oraz antybiotykoterapii stosować doustne probiotyki o pewnym składzie i dobrze udokumentowanej skuteczności,
• unikać stresu, wysypiać się i ćwiczyć regularnie,
• z rozwagą stosować leki takie jak: antybiotyki, niesteroidowe leki przeciwzapalne, inhibitory pompy protonowej, ponieważ mogą one doprowadzić do redukcji prawidłowej mikrobioty jelitowej.

Czym są bakterie probiotyczne?

Według Światowej Organizacji Zdrowia probiotyki to szczepy bakterii, które podawane w określonych ilościach mają wywierać korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Bakterie te powinny spełnić kilka wymogów: przede wszystkim muszą być bezpieczne dla organizmu oraz zdolne do przemysłowego przetworzenia. Preparaty przygotowane we właściwy sposób umożliwiają pasaż bakterii do jelita grubego w odpowiedniej ilości i żywotności, zachowując zdolność do kolonizacji przewodu pokarmowego. Na rynku dostępne są różnorodne produkty lecznicze oraz suplementy diety zawierające najczęściej bakterie z grup Lactobacillus i Bifidobacterium oraz grzybów Saccharomyces, ponieważ są one najlepiej przebadane. Preparaty te dostępne są w formie tabletek, kropli oraz napojów, te ostatnie z pewnością uatrakcyjnią sposób ich podawania dzieciom.

 

¹M. Gałęcka, AM. Basińska, A.Bartnicka, Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej 2018, vol 12, no 2, 50–59.
2H.Szajewska, Mikrobiota i jej modyfikacje, Medycyna Praktyczna, 9.04.2018 (dostęp: 26.07.2021).
3S. Arboleya, M. Suárez, N. Fernández, L. Mantecón, G. Solís, N. Gueimonde, C, G de los Reyes-Gavilán: C-section and the Neonatal Gut Microbiome Acquisition: Consequences for Future Health. Ann Nutr Metab 2018;73(suppl 3):17-23. doi: 10.1159/000490843
²Węgielska I., Suliburska J. Wpływ leków na mikroflorę jelitową, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, 7(1), s. 1-7.
³Rakowska M., Lichosik M., Kacik J., Kalicki B., Wpływ mikrobioty na zdrowie człowieka, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2016, 12 (4), s. 404–412.
⁴ Zaremba A., Dobrodziejstwa probiotyków i prebiotyków oraz ich naturalne źródła, Świat Przemysłu Farmaceutycznego, 2/2015, s. 58-63.

Lek. Irena Wojtowicz

ACI/623/03-2021

Data publikacji: 12.08.2022

---