Witaminy i minerały na mocne zęby

 

 

           Często słyszymy, że jesteśmy tym, co jemy. Jest w tym dużo prawdy, ponieważ zbilansowana dieta to podstawa zdrowia i dobrego samopoczucia. Dziś wiemy, że węglowodany, tłuszcze, białka, witaminy, składniki mineralne i woda to sześć niezbędnych rodzajów składników pokarmowych potrzebnych do prawidłowego rozwoju dziecka.

           Węglowodany są niezbędnym źródłem energii potrzebnym do podtrzymania procesów życiowych. Są tanie i łatwo dostępne. Dzielimy je na jednocukry, dwucukry i wielocukry. Obecne są między innymi w produktach zbożowych, owocach i jarzynach. Tłuszcze są ważnym składnikiem diety i źródłem energii, ulepszają smak pokarmów. Są też nośnikiem dla witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A,D,E,K). Białka dostarczają energii kiedy ta zawarta w węglowodanach i tłuszczach się wyczerpie. Mają też kluczową rolę w tworzeniu enzymów i hormonów.  Za mała podaż białka w okresie rozwoju uzębienia może doprowadzić do zmiany kształtu zębów i nieprawidłowego lub opóźnionego ich wyrzynania.  Dzięki białkom do organizmu dostarczany jest azot, którego równowaga zaburzana jest przez wszelkie infekcje bakteryjne, wirusowe czy przez urazy. Białka dzielimy na pełnowartościowe i niepełnowartościowe.  Pierwsze zawierają wszystkie podstawowe aminokwasy (na przykład: mięso, ryby, jaja, sery), drugie natomiast tylko ich część. Znamy dwadzieścia dwa aminokwasy, z których tylko ośmiu nie jesteśmy w stanie sami wytwarzać, dlatego muszą być dostarczane z pożywieniem. 

           Kolejną grupą składników pokarmowych są witaminy. Nie dostarczają one energii, ale pełnią rolę katalizatorów, czyli czynników przyspieszających lub umożliwiających wyzwolenie energii z dostarczonych substancji odżywczych. Dzielimy je na rozpuszczalne w tłuszczach (A,D,E,K) oraz w wodzie (pozostałe).  Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach mogę być magazynowane w organizmie, a nadmierne ich wprowadzanie może powodować zatrucia. Natomiast witamin rozpuszczalnych w wodzie nie możemy akumulować, dlatego ważne jest ich regularne dostarczanie w pokarmach.

           Ostatnią grupa są składniki mineralne, które dzielimy na makroelementy (wapń, fosfor, sód, potas, chlor, magnez, siarka) i mikroelementy (fluor, jod, żelazo, miedź, kobalt, chrom, cynk, selen). Do funkcji tych substancji należy utrzymywanie odpowiedniego pH komórek naszego ciała oraz regulacja równowagi wodnej. Wapń, fosfor i fluor są głównymi budulcami kości i zębów.

           

           A więc jakie witaminy są nam potrzebne, aby mieć zdrowe zęby?

Najważniejsza jest witamina D. Nasz organizm może ją syntetyzować samodzielnie w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. Jednak w naszym klimacie w okresie od października do marca (niektórzy twierdzą, że nawet przez cały rok) powinna być suplementowana. Uzupełniać możemy ją dzięki zróżnicowanej diecie, ale zazwyczaj przyjmujemy ją w postaci tabletek, kapsułek czy kropli. Ma ona kluczowe znaczenie, ponieważ pozwala na prawidłowe wchłanianie wapnia, dzięki czemu możemy utrzymać nasze zęby i kości w dobrym stanie. Pomaga w zapobieganiu demineralizacji zębów, powstawaniu krzywicy i osteoporozy.  Znajduje się w tłustych rybach, jajach, serach, wątróbce. Skutkami niedoboru mogą być bóle kostno-mięśniowe, brak apetytu, problemy z zębami, niesmak i pieczenie w jamie ustnej. Musimy jednak pamiętać, że jest to witamina rozpuszczalna w tłuszczach. To znaczy, że nasz organizm może ją magazynować, a więc istnieje ryzyko przedawkowania. Nie doprowadzimy do niego przy prawidłowym stosowaniu suplementu, ale warto pamiętać o oznaczaniu jej poziomu w organizmie.

Inne witaminy, które pomagają nam w utrzymaniu prawidłowego stanu uzębienia to między innymi:

Witamina A, która wykazuje działanie przeciwbakteryjne, zapobiega infekcjom i stanom zapalnym w jamie ustnej. Jej dobrym źródłem są marchew, szpinak, melon, agrest, morele, dynia, czerwone mięso czy wątróbka.

Witaminy z grupy B, a tutaj przede wszystkim witamina B12 wzmacniająca szkielet i zęby. Jej źródłem są produkty odzwierzęce: mięso, jaja, ryby, mleko i nabiał. W związku z tym osoby stosujące dietę wegańską powinny ją suplementować. Inne witaminy z tej grupy to B2 chroniąca śluzówkę oraz B5 łagodząca ból zębów. Znajdują się w kaszy, podrobach, ciemnym chlebie, grzybach, czerwonym mięsie, orzechach i migdałach, brukselce, brokułach i szpinaku.

Witamina C niezbędna w prawidłowym rozwoju szkliwa u dzieci. Zapobiega infekcjom, krwawieniu i stanom zapalnym dziąseł oraz odsłanianiu się korzeni zębów. Jej bogatym źródłem są warzywa i owoce, zwłaszcza papryka, porzeczki, natka pietruszki oraz cytrusy.

Witamina E pomaga w gojeniu się ran oraz zapobiega powstawaniu stanów zapalnych w jamie ustnej. Zapobiega krwawieniom i obrzękom dziąseł, ruchomości zębów oraz powstawaniu nieświeżego oddechu.  Jej naturalnym źródłem są oleje roślinne, orzechy, migdały, pomidory.

Witamina K wspomaga ochronę przed demineralizacją zębów i osteoporozą. Wzmacnia zęby i zapobiega ich odkruszaniu. Znajdziemy ją w zielonych warzywach, a także w kefirze, maślance, jogurcie[1].

Wśród substancji mineralnych dla zębów największe znaczenie mają wapń, fosfor i fluor. Wapń jest głównym składnikiem budulcowym zębów. Największą jego ilość zawierają mleko oraz jego przetwory oraz ryby. Jest tez obecny w roślinach strączkowych, natce pietruszki, orzeszkach laskowych i ziemnych, migdałach czy figach. Fosfor wraz z wapniem bierze udział w mineralizacji zębów, a więc dzięki niemu zęby są zdrowe i mocne. Jest też jednym ze składników kwasów nukleinowych (DNA, RNA). Jest łatwo dostępny w diecie. Zwykle produkty bogate  wapń dostarczają również fosforu. Z mikroelementów, które najbardziej wspierają wapń we wzmacnianiu zębów największe znaczenie ma fluor. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne i niweluje działanie kwasów na szkliwo. Fluor znajdziemy w herbacie, soli, rybach, wodzie mineralnej, ryżu czy cielęcinie.

           Przy okazji diety warto wspomnieć o bardzo niekorzystnym wpływie słodkich napojów na szkliwo. Gazowane słodkie napoje to nadmierna dawka cukru. W jednej puszcze coli znajduje się 10 łyżeczek cukru, który jest doskonałą pożywką dla bakterii, które powodują demineralizację szkliwa. Oprócz cukru zawierają często kwas fosforowy i cytrynowy, które zwyczajnie rozpuszczają szkliwo, prowadząc do erozji, co ułatwia kolonizację powierzchni zębów przez bakterie. Aby ograniczyć ich niekorzystne działanie możemy spożywać słodkie napoje przez słomkę. Ważne jest jednak, aby słomka była skierowana do tylnego odcinka jamy ustnej, aby kontakt z zębami był jak najmniejszy.  Najrozsądniejszym rozwiązaniem jest picie wody. Nieważne mineralnej czy źródlanej , z gazem czy bez. Najlepiej unikać wód smakowych. Jeśli nie lubimy „zwykłej” wody możemy dodać do niej owoce lub liście męty.

           Dieta, jaką stosujemy, może być naszym sprzymierzeńcem lub wrogiem. Większość niezbędnych substancji mineralnych i witamin jesteśmy w stanie dostarczyć organizmowi z pożywieniem dzięki dobrze zbilansowanej diecie. Jednocześnie zła dieta może doprowadzić do destrukcji tkanek zębów.

 

---

[1] Cameron Angus C., Stomatologia dziecięca, Urban&Partner, 2003, str 164,168,229,260
Springer-Nodzak M., Stomatologia wieku rozwojowego, Wyd. Lekarskie PZWL, 2010,str. 186-197
Krzemińska I., Znaczenie witamin w stomatologii, PSHS, strona internetowa 
Dentonet.pl, Niedobór witaminy D szkodzi zębom- gdzie można ją znaleźć? 

 

Magdalena Zielnik-Stawicka, lekarz dentysta

ACI-DEN/011/05-2018

Data publikacji: 01.01.1970

---